ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནད་དོན་འགངས་ཆེ་བ་ཁག་གི་ཐོག་སྦྱང་བཤད་དང་བགྲོ་གླེང་བྱས་ཏེ། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་དང་བྱུང་རིམ་ཁག་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ། དེ་བཞིན་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་སྦྱང་བཤད་དང་བགྲོ་གླེང་བྱས་ཏེ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་རྐྱེན་དང་བྱུང་རིམ་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ་མ་ཟད། ལོ་རྒྱུས་སྦྱོང་བར་སྤྲོ་སྣང་ལྡན་པ་ཞིག་བཟོ་དགོས།
གཞི་རིམ་གོང་མའི་བསླབ་གཞིའི་ནང་སློབ་ཕྲུག་ཚོས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཔྱད་གཞི་མཁོ་སྒྲུབ་བྱས་པ་ཙམ་མིན་པར། ལོ་རྒྱུས་ནི་ཉེར་མཁོའི་བསླབ་གཞི་ཞིག་ཡིན་ལ། དེ་ནི་འདྲི་རྩད་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། འདས་པའི་གནས་ཚུལ་ལ་རྒྱུས་མངའ་ལོན་པའི་བྱ་ཐབས་ཤིག་ཡིན་པ་ཤེས་པར་བྱ་རྒྱུ།
དུས་ཚོད་དང་གནས་སྐབས། ས་གནས་མི་འདྲའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནས་དོན་ཁག་ལ་མཚུངས་བསྡུར་བྱ་ཐུབ་པ་དང། ལོ་རྒྱུས་དང་སློབ་ཚན་གཞན་དག་དབར་འབྲེལ་ཆགས་ཐུབ་པ་བྱ་རྒྱུ།
གཞི་རིམ་གོང་མ་འཛིན་རིམ་བཅུ་གཅིག་དང་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་བསླབ་གཞི་གསར་པའི་ནང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་ཆོས་འབྱུང་སོགས་གང་འཚམ་འཇུག་ཐབས་བྱ་དགོས་པ་དང་། འཛིན་རིམ་དྲུག་པ་ནས་བཅུ་པ་བར་རྒྱ་གར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བཀོད་ཟིན་པ་རྣམས་སྐབས་འདིར་འཇུག་འགོད་མི་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་ཉུང་འཕྲི་གང་འོས་བྱ་རྒྱུའི་གཙོ་འདོན་བྱ་དགོས།
འཛིན་རིམ་བཅུ་གཅིག
འཛམ་གླིང་ལོ་རྒྱུས།
སྡེ་ཚན་ཀ༽ ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་ངོ་སྤྲོད།
- ཅི་ཞིག་ལ་ལོ་རྒྱུས་རིག་པ་ཟེར།
- ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་གལ་གནད།
- ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་འབྱུང་ཁུངས།
- ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་རྟེན་ལྟོས་རྒྱུ་རྐྱེན།
- ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་ཁྱབ་ཚད།
- ལོ་རྒྱུས་རིག་པ་བའི་བཤད་ཚུལ།
སྡེ་ཚན་ཁ༽ འཛམ་གླིང་ལོ་རྒྱུས་སྤྱི་བཤད།
༡། གདོད་མའི་སྤྱི་ཚོགས་ངོ་སྤྲོད།
ཆེས་གནའ་བོའི་དུས་ནས། ཡེ་ཤུའི་སྟོན་པ་མ་འཁྲུངས་སྔོན་གྱི་ལོ་ངོ་༡༥༠༠༠ གོང་གི་ཨ་ཧྥེ་རི་ཀ་དང་ཡུ་རོབ།
- མིའི་རིགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཐད་འདོད་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་སྣ་ཚོགས།
- གནའ་བོའི་སྤྱི་ཚོགས།
- དེང་རབས་ཀྱི་རྔོན་པ་དང་འཐུ་མཁན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཐད་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་འདོད་ཚུལ།
༢། གནའ་བོའི་གྲོང་ཁྱེར།
- རྒྱ་གར་གྱི་ཧཱ་རཱ་པཱན་༼སེང་གེ་གཙང་པོའི་རྒྱུད་ཀྱི་༽དཔལ་ཡོན་དར་སྤེལ།
- གྲོང་བརྡལ་འཕེལ་སྟངས། གནའ་བོའི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཁྱད་ཆོས།
- ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཚོོས་ཧཱ་རཱ་པཱན་གྱི་དཔལ་ཡོན་ཉམས་རྒུད་འགྲོ་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལ་ལྟ་ཚུལ།
སྡེ་ཚན་ ག༽ གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས་ངོ་སྤྲོད།
༣། གླིང་ཕྲན་གསུམ་དབང་དུ་བསྒྱུར་བའི་གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས།
གཙོ་གནད། རཽ་མན་གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས། ཕྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་ལོ་༢༧ ནས་ཕྱི་ལོ་ ༦༠༠ བར།
- སྲིད་དོན་རིམ་འགྱུར་འཕེལ་རིམ།
- དཔལ་འབྱོར་རྒྱ་སྐྱེད།
- ཆོས་ལུགས།
- གནའ་དངོས།
- དྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ཐད་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ།
༤། ཁ་ཆེའི་ཡུལ་དབུས།
གཙོ་གནད། དུས་རབས་བདུན་པ་ནས་བཅུ་གཉིས་བར།
- ཆབ་སྲིད།
- དཔལ་འབྱོར།
- རིག་གནས།
- ཆོས་ལུགས་ལ་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ།
༥། འབྲོག་ཁུལ་གྱི་གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས།
གཙོ་གནད། དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་དང་བཅུ་བཞི་པའི་སྐབས་ཀྱི་སོག་པོའི་གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས་སྐོར།
- འབྲོག་པའི་ཁྱད་ཆོས།
- གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས་འཛུགས་སྟངས།
- རྒྱལ་ཁབ་གཞན་དག་དབང་སྒྱུར་དང་འབྲེལ་ལམ།
- འབྲོག་པའི་སྤྱི་ཚོགས་དང་སྲིད་གཞུང་གྲུབ་སྟངས་ཐད་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ།
༦། མུ་གྷལ་གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས།
གཙོ་གནད། དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་དང་བཅོ་བརྒྱད་པའི་སྐབས་ཀྱི་མུ་གྷལ་གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས་སྐོར།
- གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས་འཛུགས་སྟངས།
- བཟོ་རིག་ལག་རྩལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས།
- མུ་གྷལ་གོང་མའི་འཛིན་སྐྱོང་གི་ཁྱད་ཆོས།
- ལོ་རྒྱུས་རིག་པ་བ་ཚོས་མུ་གྷལ་གོང་མའི་རྒྱལ་ཁམས་ཉམས་རྒུད་བྱུང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཐད་བསམ་ཚུལ།
སྡེ་ཚན་ང༽ གསར་བརྗེ།
༧ སྲོལ་རྒྱུན་བརྗེ་སྒྱུར།
གཙོ་གནད། ཡུ་རོབ་ནུབ་མ། དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པ་ནས་བཅུ་དྲུག་པའི་བར།
- ངོ་སྤྲོད།
- ཞིང་བྲན་སྤྱི་ཚོགས་དང་དཔལ་འབྱོར།
- སྲིད་གཞུང་གྲུབ་ཚུལ།
- ཡེ་ཤུ་ཆོས་ལུགས་དང་སྤྱི་ཚོགས།
- བྲན་གཡོག་ལམ་ལུགས་ཉམས་རྒུད་འགྲོ་ཚུལ་ཐད་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་ལྟ་ཚུལ།
༨ རིག་གནས་བརྗེ་སྒྱུར།
གཙོ་གནད། དུས་རབས་བཅུ་བཞི་ནས་བཅུ་བདུན་བར་གྱི་ཡུ་རོབ་སྤྱི་ཚོགས།
- ལྟ་ཚུལ་གསར་པ།
- རྩོམ་རིག་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་བརྩམ་བྱ་གསར་པ།
- གདོད་མའི་བློ་རིག་དང་འབྲེལ་བ།
- ཨེ་ཤ་ཡ་ནུབ་མའི་ལེགས་སྐྱེས།
- “ཡུ་རོབ་ཀྱི་རིག་གསར་བསྐྱར་དར་”ལ་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་འདོད་ཚུལ།
༩ རིག་གནས་གདོང་ཐུག
གཙོ་གནད། དུས་རབས་བཅོ་ལྔ་ནས་བཅོ་བརྒྱད་བར་གྱི་ཨ་རི།
- ཡུ་རོབ་མཚོ་འགྲུལ་བས་གསང་རྟོལ་བྱས་པ།
- གསེར་འཚོལ་ཞིབ། བྲན་གཡོག བཙན་རྒོལ།
- བྲན་གཡོག་ཉོ་ཚོང་ཐད་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་འདོད་ཚུལ།
སྡེ་ཚན་ ཅ༽ དེང་རབས་ཀྱི་ལམ་བུ།
༡༠། གསར་གཏོད་དང་འཕེལ་རྒྱས།
གཙོ་གནད། དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པ་ནས་བཅོ་དགུ་པ་བར་གྱི་ཨ་རི།
- ངོ་སྤྲོད།
- གསར་གཏོད་དང་འཕྲུལ་ལས་ཡར་ཐོན།
- འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བཀོད་རིས།
- བཟོ་པའི་གྲལ་རིམ།
- བཟོ་ལས་གསར་བརྗེའི་ཐད་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་འདོད་ཚུལ།
༡༡། མི་སེར་སྤེལ་བའི་རིང་ལུགས་ཀྱི་དུས་སྐབས། (Colonial era)
གཙོ་གནད། དུས་རབས་༡༨ ནས་༢༠ བར་གྱི་ཕྱེད་གླིང་ཆེན་གྱི་རྒྱ་གར།
- རྒྱ་གར་དུ་ཡུ་རོབ་ཀྱི་མི་སེར་སྤེལ་བའི་རིང་ལུགས་པ།
- མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད།
- རང་དབང་འཐབ་རྩོད་དང་འགོག་རྒོལ།
- ཨིན་ཇིའི་དབང་བསྒྱུར་གྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐད་ལོ་རྒྱུས་རིག་པ་བ་ཚོའི་ལྟ་ཚུལ།
༡༢ དུས་རབས་བཅུ་དགུ་དང་ཉི་ཤུ་སྐབས་ཀྱི་ཤར་ཨེ་ཤི་ཡ།
- ཉི་ཧོང་གི་དཔལ་འབྱོར་དང་དམག་དཔུང་འཕེལ་རྒྱས།
- རྒྱ་ནག་དང་དམར་པོའི་རིང་ལུགས།
འཛིན་རིམ་བཅུ་གཉིས།
བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས།
| གླེང་གཞི། | བསྒྲུབ་བྱ། |
| གཅིག གནའ་བོའི་རྒྱལ་ཕྲན་དང་ཡུལ་སྡེ། སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་གླེང་གཞི། གནའ་བོའི་མཁར་དང་ཡུལ་སྡེ་ཆགས་ཚུལ། གཙོ་གནད། ཡར་ཀླུང་གི་སྤྱི་ཚོགས་དཔལ་ཡོན་དར་སྤེལ་སྐོར། བགྲོ་གླེང། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཚོས་བྲག་བརྐོས་དང་རྡོ་ཆས། ངག་རྒྱུན་ལ་བརྟེན་ཏེ། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་ཚུལ། |
གནའ་བོའི་མཁར་དང་ཡུལ་སྡེ། དཔལ་འབྱོར་དང། ཡུལ་སྡེ་ངོ་སྤྲོད་རྒྱུ། གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། བྲག་བརྐོས་དང། རྡོ་ཆས། ངག་རྒྱུན། དམངས་ཁྲོད་སྒྲུང། |
| གཉིས། གནའ་བོའི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར།སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་གླེང་གཞི། སྲོང་བཙན་ནས་ཁྲི་རལ་པ་བར་གྱི་ཆབ་སྲིད་དང། དཔལ་འབྱོར་དམག་དོན་བཅས་ཀྱི་སྐོར། གཙོ་གནད། སད་ན་ལེགས་མཇིང་ཡོན་གྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར་དམག་དོན་སྐོར། བགྲོ་གླེང། ལོ་རྒྱུ་སྨྲ་བ་ཚོས་རྡོ་བརྐོས། ཡིག་རྙིང། དྲིལ་བུའི་ཁ་བྱང་སོགས་ལ་ལྟོས་ཏེ། ལོ་རྒྱུས་ཇི་ལྟར་སྨྲ་བའི་ཚུལ། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། དྲིལ་བུའི་ཁ་བྱང། བྲག་བརྐོས། རྡོ་རིང། ཡིག་རྙིང། |
| གསུམ། གནའ་བོའི་རིག་གཞུང་དར་སྤེལ། སྤྱི་ཁྱབ་གླེང་གཞི། བོད་ཀྱི་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས། གཙོ་གནད། སྐད་དང་ཡི་གེ ནང་ཆོས་དར་སྤེལ་བྱུང་རབས། བགྲོ་གླེང། ནང་པའི་ཆོས་འབྱུང་དང་འབྲེལ་བའི་དཔེ་རྙིང་ཁག་ལ་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་འདོད་ཚུལ། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། སྔར་གྱི་ཡིག་རྙིང་དང། དགོན་པ་དང་མཆོད་རྟེན། གནའ་རྫས། |
| བཞི། དུས་རབས་བར་མའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནས་བབས། སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་གླེང་གཞི། དུས་རབས་༡༣ ནས་༡༧་བར་གྱི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས། གཙོ་གནད། ས་སྐྱའི་གདུང་རབས་ཀྱི་དབང་བསྒྱུར་དང་སོག་པོའི་བར་གྱི་མཆོད་ཡོན་འབྲེལ་བ།བགྲོ་གླེང། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། དེ་སྐབས་ཀྱི་ཡིག་འབྲེལ་ཡི་གེ ཐམ་ག། ཐང་ག ལྡེབས་རིས། དངོས་རྫས། |
| ལྔ། དུས་རབས་བར་མའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་བབས། སྤྱི་ཁྱབ་གླེང་གཞི། དུས་རབས་༡༧ ནས་༡༨ བར་གྱི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་བབས། གཙོ་གནད། དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་སྐབས་ཁྲལ་བསྡུ་དང། ས་ཞིང་བགོ་འགྲེམས། ཚོང་འབྲེལ། འབྲོག་པའི་འཚོ་ཐབས། བགྲོ་གླེང། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་མ་ཚོས་ཡིག་རྙིང་དང། ཁྲིམས་ཡིག་ལ་བརྟེན་ཏེ། ལོ་རྒྱུས་ཇི་ལྟར་སྨྲ་བའི་ཚུལ། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། གཞུང་ཡིག་རྙིང་པ། ཁྲིམས་ཡིག |
| དྲུག དུས་རབས་བར་མའི་སྐབས་ཀྱི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང། སྤྱི་ཁྱབ་གླེང་གཞི། དུས་རབས་༡༡ ནས་ ༡༨ བར་གྱི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང། གཙོ་གནད། བོད་ཀྱི་ཆོས་བརྒྱུད་ཁག་གི་བྱུང་རིམ་དང། རིག་གནས་དར་སྤེལ། བགྲོ་གླེང། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཚོས་སྔར་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆར་ལྟོས་ཏེ། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བའི་ཚུལ། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ། |
| བདུན། དུས་རབས་བར་མའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབས། སྤྱི་ཁྱབ་གླེང་གཞི། དུས་རབས་༡༡ ནས་ ༡༨ བར་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབས། གཙོ་གནད། ཁང་ཁྱིམ། ཆས་གོས་དང། འཚོ་བ། རིགས་རུས། ཕོ་མོའི་འབྲེལ་བ། བགྲོ་གླེང། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཚོས་རྣམ་ཐར་ལ་ལྟོས་ཏེ། ལོ་རྒྱུས་ཇི་ལྟར་སྨྲ་བའི་ཚུལ། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། མི་ལ་རས་པའི་རྣམ་ཐར། རྡོ་རིང་པནྜི་ཏའི་རྣམ་ཐར། མི་དབང་རྟོགས་བརྗོད། སླེ་ལུང་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། |
| བརྒྱད། མི་སེར་སྤེལ་ཡུལ་དང། དབང་བསྒྱུར་གྱི་འཐབ་རྩོད། སྤྱི་ཁྱབ་གླེང་གཞི། དུས་རབས་༡༩ དང་༢༠ འགོ་སྟོད་ཀྱི་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་གནས་བབས། གཙོ་གནད། ཨིན་ཇི་དང། ཨུ་རུ་སུ། རྒྱ་ནག་བཅས་ཀྱིས་བོད་ལ་དབང་བསྒྱུར་གྱི་འཐབ་རྩོད་དང་དེའི་མཇུག་འབྲས། བགྲོ་གླེང། ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་ཚོའི་སྐབས་དེའི་གནས་བབས་ལ་ལྟ་ཚུལ། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། ཨིན་ཇིིའི་གཞུང་ཡིག ཡང་ཧ་ས་བྷན་གྱི་ཡིག་ཆ། ཆིངས་ཡིག |
| དགུ སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དེང་རབས་འཕོ་འགྱུར། སྤྱི་ཁྱབ་གླེང་གཞི། རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་དང་བཅུ་བཞིའི་སྐབས་ཀྱི་དེངས་རབས་ཀྱི་འཕོ་འགྱུར། གཙོ་གནད། དེང་དུས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་སློབ་གསོ། དམག་དོན། དཔལ་འབྱོར། བགྲོ་གླེང། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། ཡིག་ཆ་སྣ་ཚོགས། ཕྱག་བྲིས་ཕྱག་བསྟར་མ། |
| བཅུ། ནང་འགལ་དང་ཉམས་རྒུད། སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱི་གླེང་གཞི། དུས་རབས་༡༩ དང་༢༠ འགོ་སྟོད་ཀྱི་ནང་འགལ། གཙོ་གནད། མཐོ་རིམ་དཔོན་རིགས་ནང་ཁུལ་གྱི་དབང་ཆའི་འཐབ་རྩོད། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། ཡིག་ཆ་སྣ་ཚོགས། |
| བཅུ་གཅིག བཙན་འཛུལ། སྤྱི་ཁྱབ་གླེང་གཞི། རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ལ་དབང་བསྒྱུར་བྱ་རིམ། གཙོ་གནད། ཆིངས་ཡིག་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་དང་གསུམ་བཅུའི་དུས་དྲན། འགོག་རྒོལ། ༸གོང་ས་མཆོག་བཙན་བྱོལ་དུ་ཕེབས་རིམ། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། ངག་རྒྱུན། གཞུང་ཡིག |
| བཅུ་གཉིས། བཙན་བྱོལ། སྤྱི་ཁྱབ་གླེང་གཞི། བཙན་བྱོལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབས། གཙོ་གནད། མངས་གཙོའི་འཕེལ་རིམ། སློབ་གསོ། གཞིས་ཆགས་སྲ་བརྟན། |
གཞི་འཛིན་བྱ་ཡུལ། གཞུང་ཡིག ངག་རྒྱུན། |