ཞེ་སའི་མིང་ཚིག་རྣམས་ནི་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་ཆ་ཤས་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་ཞིག་པའི་རྒྱུ་མཚན་ལ་བརྟེན་ནས། ད་རེས་དྷ་ས་བོད་གཞུང་ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་རྒྱ་གར་ནང་ཡོད་པའི་བོད་གཞུང་སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་ནང་སློབ་གཉེར་བྱེད་བཞིན་བོད་ཕྲུག་རྣམས་ལ་འགྲེམས་སྤེལ་གནང་རྒྱུར་དམིགས་ཏེ། ངོས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་དེབ་ཆུང། <<ཞེ་སའི་རྣམ་འབྱེད>>ཅེས་པ་འདི་དཔར་ཐེངས་གཉིས་པ་དཔར་སྐྲུན་གནང་རྒྱུའི་སྦྱིན་བདག་མཛད་པ་འདི་ནི། རང་ཉིད་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཆེ་མཐོང་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པར་ཆ་འཛིན་ཞུ་བཞིན་ཡོད། འདི་ཡི་གོང་དུ་ཡང་ལས་ཁུངས་འདི་ཡིས་གུས་ཀྱིས་འདི་ལྟ་བུའི་སྒོ་ནས་སོ་སོའི་སྐད་ཡིག་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་ཆེད་དུ་དམིགས་ནས་ཞབས་འདེགས་འདི་འདྲ་ཞིག་ཞུས་པ་འདི་ལ་ངོས་ལེན་མཛད་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། ཕྱི་ལོ་༡༩༩༣ ལོར་༸གོང་ས་༸སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་སྒང་ཏོག་ཏུ་དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་དབང་ཆེན་སྩལ་སྐབས་དང་སྟབས་བསྟུན་སྒང་ཏོག་རང་བདེན་ཚུགས་ཆུང་གིས་དཔར་སྐྲུན་གནང་བའི་དཔར་ཐེངས་དང་པོའི་དེབ་གྲངས་མང་ཆེ་བ་བོད་གཞུང་སློབ་གྲྭ་ཁག་གི་ནང་འགྲེམས་སྤེལ་གྱི་རོགས་རམ་གནང་བ་སོགས་ཀྱི་བཀའ་དྲིན་ནི་སྔོན་མ་ནས་སེམས་བཅངས་ཞུ་བཞིན་ཡོད།
ལས་དོན་འདི་ཡི་ཐོག་ནས་གུས་ལ་དངུལ་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཐོབ་ཐང་གང་ཡང་འཐོབ་རྒྱུ་མེད། འོན་ཀྱང་རྒྱུ་རྐྱེན་སྣེ་མང་ཞིག་གིས་རྐྱེན་པས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་རིག་གཞུང་རྩ་གཏོར་དུ་འགྲོ་བར་ཉེ་བའི་གནས་སྐབས་འདི་འདྲ་ཞིག་གི་དུས་སུ། རང་ཉིད་ཀྱི་ངོས་ནས་འདི་ལྟ་བུའི་ཞབས་འདེབས་ཤིག་ཞུ་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཤིག་ཐོབ་པ་འདི་ལ་བསམ་བློ་ཞིག་གཏོང་སྐབས། སོ་སོའི་སེམས་ནང་དགའ་ཚོར་དང་ལྡན་པའི་གྲུབ་འབྲས་ཀྱི་ཚོར་སྣང་ཞིག་སྐྱེ་བཞིན་འདུག་པ་མ་ཟད། ང་ཡི་བྱས་རྗེས་འདི་ཇི་ཙམ་གྱི་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཡིན་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར། རང་རེའི་མ་འོངས་པའི་མི་རབས་རྣམས་ཀྱི་བདེ་རྩར་དམིགས་ཏེ་རང་ཉིད་ཀྱི་ངོས་ནས་རང་རེའི་ཤིན་ཏུ་རྩ་ཆེན་གྱི་ཡ་རབས་ཞེ་སའི་མིང་ཚིག་རྣམས་འདི་ལྟ་བུའི་སྒོ་ནས་གཅེས་ཉར་བྱེད་ཐུབ་པ་འདི་ལ་དངོས་གནས་དགའ་སྤོབས་སྐྱེ་བཞིན་ཡོད་ལ། ལྷག་པར་དུ་ཡང་ཇི་ལྟར་༸གོང་ས་མཆོག་གིས་“མ་འོངས་བོད་ཀྱི་སོན་རྩ་”ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། དེབ་ཆུང་འདི་ཉིད་རང་རིགས་བློ་གསར་གཞོན་ནུ་རྣམས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་བློ་གྲོས་ཀྱི་མིག་འབྱེད་ལྟ་བུར་འགྲེམས་སྤེལ་གནང་རྒྱུ་ཡིན་པ་འདི་ལས་ལྷག་པའི་བློ་ཁ་ཁེངས་པ་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཡོང་མི་ཤེས་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་ཞིང། ང་རང་གི་ངོས་ནས་བོད་ཕྲུག་རྣམས་ཀྱི་ཆེད་དུ་འདི་ལས་ལྷག་པའི་རྔན་པ་གཞན་གང་ཡང་སྟེར་རྒྱུ་མེད།
ལམ་ལྷོངས་ཞེས་པ་འདི་ནི་གློ་བུར་གྱི་བྱུང་རྐྱེན་ཞིག་རྩ་བ་ནས་མ་ཡིན་སྟབས། གལ་སྲིད་ང་ཡི་ལས་དོན་ཆུང་ཆུང་འདི་ཡི་ནང་ལམ་ལྷོངས་ཀྱི་ངོ་བོ་འཛིན་པར་འོས་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཅུང་ཟད་ཅིག་ཡོད་པར་རློམས་པའི་རང་སྤོབས་བྱེད་འོས་གང་ཞིག་མཆིས་ཚེ། དེ་ཡི་ངོ་སོ་ནི་ངོས་རང་ཉིད་ལ་བདག་པ་ཞིག་མ་ཡིན་ཏེ། གང་ཡིན་ཟེར་ན། སྐྱེ་བོ་གཞན་འགའ་ཞིག་གི་ཐུགས་ཀྱི་འདུན་པ་དང། འབད་བརྩོན་ཡང་དག་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་ལམ་ལྷོངས་ཀྱི་འབྲས་བུ་ཙམ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་གཞན་གང་ཡང་མིན། དེར་བརྟེན་ངས་ད་རེས་ཀྱི་གོ་སྐབས་འདི་ཉིད་བཟུང་ནས་ཕུགས་ཀྱི་སྤྱན་རྒྱང་རིང་པོ་ཞིག་ལ་གཟིགས་ཏེ། རྒྱ་གར་གྱི་ས་ཁུལ་གང་སར་བཙན་བྱོལ་བོད་མིའི་སློབ་གྲྭ་ཁག་གསར་འཛུགས་མཛད་མཁན་རང་རེའི་བླ་ན་མེད་པའི་དབུ་འཁྲིད་སྤྱི་ནོར་༸གོང་ས་༸སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་གིས་དབུས། ཧ་ལས་དགོས་པའི་འཇོན་ཐང་གི་ཐོག་སློབ་ཁག་འདི་རྣམས་ཀྱི་འཛིན་སྐྱོང་ལེགས་པར་མཛད་མཁན་བོད་གཞུང་ཤེས་རིག་ལས་ཁུངས། འདི་རྣམས་ཀྱི་འཛིན་སྐྱོང་ཐད་ལྷོད་པ་མེད་པར་མུ་མཐུད་འགྲོ་གྲོན་གྱི་རོགས་རམ་གནང་མཁན་རྒྱ་གར་དབུས་གཞུང། རང་ཉིད་ལ་བློ་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་ཤེས་ཡོན་གྱི་གོ་སྐབས་བཟང་ཤོས་ཐོབ་ས་རྡོར་གླིང་བོད་གཞུང་སློབ་གྲྭ སུ་ཞིག་གི་མཁྱེན་ཡོན་དང་འབད་བརྩོན་ལ་བརྟེན་ནས་ད་ཆ་ངོས་ཀྱིས་རང་རེའི་གཅེས་པའི་སྐད་ཡིག་གཅེས་འཛིན་ཐད། འབྲི་རྩོམ་གྱི་སྒོ་ནས་འདི་ལྟ་བུའི་ཞབས་འདེགས་ཞུ་རྒྱུའི་ཤེས་ཡོན་ཆུ་ཚད་དང། སྤོབས་པ་གནང་མཁན་ཡང་དག་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་སློབ་དགེ་རྣམ་པ་དང། དེ་བཞིན་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་ལྷོད་པ་མེད་པའི་བསྔགས་བརྗོད་དང། རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་མཁན་གྱི་སྤྱི་སྒེར་གྱི་སྐྱེ་བོ་གང་ན་སུ་མཆིས་ཚང་མར་བཀའ་དྲིན་ལེགས་གསོལ་གྱི་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན་ལ། རྒྱུ་མཚན་འདི་དག་གི་ཐོག་ནས་ད་རེས་ངས་ཤིན་ཏུ་སྙོམ་ཆུང་གི་སྒོ་ནས་གཟུགས་ཆུང་ཡང། གལ་ཆེ་བའི་རང་ཉིད་ཀྱི་དེབ་ཆུང་འདི་བཞིན་བཀའ་དྲིན་ཅན་གྱི་སློབ་དགེ་རྣམས་དང། ལྷག་པར་དུ་ཡང། རང་རེའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་བསྔགས་བརྗོད་མེད་པའི་དཔའ་བོར་གྱུར་བ། བླ་མེད་བཀའ་དྲིན་གྱི་བདག་ཉིད་བོད་དགེ་རྣམ་པའི་བཀའ་དྲིན་རྗེས་དྲན་གྱི་ཚུལ་དུ་འཇོག་རྒྱུ་ཡིན་ཞིང། རྒན་ལགས་རྣམ་པའི་བཀའ་དྲིན་ནི་ནམ་ཡང་བརྗེད་ཐབས་མེད་པས་ན། རྟག་ཏུ་བསྔགས་བརྗོད་ཞུ་བཞིན་ཡོད།
རང་རེའི་སྐད་ཡིག་གཅེས་འཛིན་གྱི་ལས་འགན་འདི་བཞིན་རང་རིགས་ཡོངས་ཀྱི་རང་རེའི་ཐུན་མོང་གི་སྤྱི་དོན་ཞིག་ཡིན་པར་དགོངས་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། གང་ཡིན་ཟེར་ན། སྐད་ཡིག་ནི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང་གི་གཞི་རྟེན་ལྟེ་བ་ཡིན་པས་ན། དུས་ཇི་སྲིད་བར་སྐད་ཡིག་ལ་ཡར་རྒྱས་མེད་པ་དེ་སྲིད་ཀྱི་བར་དུ་རིག་གཞུང་གཞན་གང་ལ་ཡང། ཡང་དག་པའི་ཡར་རྒྱས་འབྱུང་མི་སྲིད་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང། ང་ཡི་བསམ་པར་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་ཐོག་ནས་མཁྱེན་ཡོན་ཅན་གྱི་མཁས་པ་རྣམས་ལ་ང་ཚོས་གུས་བཀུར་དང་ངོས་འཛིན་ཞུ་དགོས་པ་དེ་ཧ་ཅང་གི་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་གི་འདུག་ལ། འདི་ཡི་རྒྱུ་མཚན་ནི། གལ་སྲིད་ང་ཚོས་བོད་ཡིག་མཁས་པ་རྣམས་ལ་འདི་ལྟ་བུའི་སྒོ་ནས་ཆེ་མཐོང་ཞིག་འབུལ་མ་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གཅེས་འཛིན་གྱི་ཐོག་ནས་བོད་སྐད་ཡར་རྒྱས་གཏོང་རྒྱུའི་ལས་འགུལ་འདི་བཞིན་ཚོགས་འདུའི་ཚོགས་ཁང་ཁག་དང། མི་མང་གི་ཁྲོད་ཀྱི་གསུང་བཤད་ཙམ་ལས་ལྷག་པ་ཞིག་མདུན་སྐྱོད་བྱེད་ཐུབ་རྒྱུ་མིན་པའི་ཚོར་སྣང་ཞིག་སྐྱེ་བཞིན་འདུག དེས་ན་གལ་སྲིད་ང་ཚོས་ང་ཚོ་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཐོག་མཁྱེན་ཡོན་ཅན་གྱི་མཁས་དབང་རྣམས་འོས་ཤིང་འཚམས་པའི་གུས་བཀུར་དང་ཆེ་མཐོང་ཞིག་འབུལ་མ་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། ང་ཚོས་མ་འོངས་པའི་བོད་ཀྱི་མི་རབས་སུ་གྱུར་རང་རིགས་གཞོན་ནུ་རྣམས་ལ་ཁོ་ཚོའི་མ་འོངས་པའི་མི་ཚེའི་མདུན་ལམ་ཆེད། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་དོ་སྣང་དང། སྦྱང་བརྩོན་བྱེད་དགོས་ཞེས་སློབ་སྟོན་བྱེད་ཐབས་རྩ་བ་ནས་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་པས་ན། བོད་ཡིག་ལ་སྦྱངས་བརྩོན་བྱེད་དགོས་ཞེས་སེམས་ཤུགས་སྤར་རྒྱུའི་ཐབས་ལམ་བཟང་ཤོས་ནི། གཞུང་དམངས་གཉིས་ངོས་ནས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་རྣམས་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡག་ཤོས་གནང་དགོས་རྒྱུ་དེ་རེད།
སྐྱེ་བོ་འགའ་ཞིག་གི་ཐུགས་ལ་ངས་བོད་སྐད་ཀྱི་ཞེ་སའི་གླེང་བརྗོད་རྣམས་བོད་སྐད་ནང་མ་ཡིན་པར་དབྱིན་སྐད་ཐོག་འབྲི་དགོས་དོན་གང་ཡིན་ནམ་དགོངས་སྲིད་མོད། འོན་ཀྱང་ངས་འདི་ལྟར་འབྲི་རྒྱུར་དགོས་པ་ཆེན་པོ་གཅིག་ཡོད་པ་ནི། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་འདི་བཞིན་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་རྒྱུད་ས་ཁུལ་དུ་གནས་འཁོད་ནང་པའི་མི་རིགས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྤྱི་སྐད་གཅིག་ཡིན་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། དེང་སང་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ནི་འཛམ་གླིང་གི་ཁྱོན་འདིར་དར་ཁྱབ་ཇེ་ཆེ་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པས་ན། བོད་སྐད་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་མིའི་གྲངས་འབོར་ཡང་ཇེ་མང་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པ་འདི་ཉིད་སེམས་བཅངས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དབྱིན་སྐད་ནང་འབྲི་དགོས་དོན་འདི་ལྟར་ཡིན།
ང་ཡིས་བརྩམས་པའི་དེབ་ཆུང་འདི་ཡིས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་དོ་སྣང་དང། སྦྱང་བརྩོན་ཐོག་མར་བྱེད་མཁན་གྱི་སློབ་ཕྲུག་ལས་དང་པོ་བ་རྣམས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཕན་ཐོགས་ཤིན་ཏུ་ཆེན་པོ་ཡོང་བའི་མཐའ་དོན་སྨོན་ལམ་བཅས། འབྲས་ས་སྒང་ཏོག་ཅན་མ་རིར་གཏན་སྡོད་རྨུག་པ་འབར་རོའི་བུ་མིང་ཚེ་དབང་རྟ་མགྲིན་པས། ཕྱི་ལོ་༢༠༠༠ ལོའི་ཟླ་༡༠ ཚེས་༡༠ ལ། །

PREFACE TO THE SECOND EDITION

It is a matter of great honour for me that the Department of Education, Centra! Tibetan Administration of His Holiness the Dalai Lama, Dhar.amsala, Himachal Pradesh is bringing out the second edition of my book titled TIBET AN HONORIFICS for the purpose of distributing among the students of Tibetan schools in India, Nepal & Bhutan for the very reason that the words of , She sa’ are an important part of the Tibetan language. I am grateful to Bodshung Sherig Lekhung fornot only acknowleging the value of my contribution towards the enrichment of our language, but also for coming forward to distribute almost all the copies of the first edition which was published by the Sikkim Regional Tibetan Ra;lsden Tshogchung on the great occasion ofKalachakra Initiation by His Holiness the Dalai Lama at Gangtok in 1993.

There is no monetary benefit for me out of this work. And yet, it gives me the greatest sense of achievement when I think that I am able to contribute something like this at a time when Tibetan language and literature are facing the greatest threat of destruction through various factors. No matter how small this contribution may be, I really feel proud for being able to preserve and record these precious words of respect for the benefit of our future generations. And what more satisfaction can I expect than this to distribute these books as eye openers for the budding brains of our chi Idren who are wisely termed as the ‘future seeds of Tibet ‘ by His Holiness the Dalai Lama, No better gift can Ioffer to them than this.

Success never comes as a matter of accident and ifthere is any element in this work of mine which I can afford to claim as sucC’ess, then the real credit for this does not belong to me as I am nothing but just a mere product of someone else’s wishes and efforts. I would therefore take this opportunity to express my profound gratitude to His Holiness the Dalai Lama for his far sightedness in establishing Tibetan schools all over India, to Bhodshung Sherig Lekhung for managing with great efficiency these institutions, to the Government ofIndia for providing continuous support for running them, to the Central School for Tibetans Darjeeling from where I received the best of education that I can imagine, to my educated a:1d dedicated teachers because of whose selfless efforts I anl now in a position to contribute this type ofliteratures for the promotion of my beloved mother tongue and to all those individuals and institutions to whom I owe a great deal of encouragements through their constant support and lavish appreciations. Therefore, I humbly dedicate this small but important book of mine to all of my good teachers and particularly to those learned Tibetan teachers who in my view are the unsung heroes of our society. I can never forget their gratitude and I always appreciate the value of their contributions.

Tibetans must take the initiative to our language as our common goal because no culture can flourish without prospering the language for the very reason that language is the only basis of our religion and culture. I feel that we must not fail in giving-due respect and recognition to the scholars of Tibetan language, failing which the task of preserving and promoting our language will never proceed beyond conference halls and public speeches. Unless we give due respect to these scholars we can not encourage our younger generations in accepting Tibetan as a source of future prospects in their life. Hence the best way to encourage the learning of Tibetan language is to give best support to the Tibetan writers both by the government as well as by the public.

One may wonder why I am writing my prefaces in English and not in Tibetan.. But I have a purpose fur this because Tibetan is not only the lingua franca ofthe Buddhist community ofthe Himalayan region but is now becoming more and more popular among the students of Tibetan Studies throughout the world for whom this book of mine could prove a very valuable help. Hence my preface in English.

Lastly, I wish that this book will be of useful help to every student who is willing to learn this language from the beginning.

October 2000 T shewang T amding

Mukpa Saro House Below TV Tower, Chanmari, Gangtok Sikkim

ཆེད་བརྗོད།
དཔར་ཐེངས་དང་པོའི་གླེང་བརྗོད།
ཞེ་སའི་རྣམ་འབྱེད་བཞུགས་སོ།།(༡)
ཞེ་སའི་རྣམ་འབྱེད་བཞུགས་སོ།།(༢)
ཞེ་སའི་ཚིག་མཛོད།(༡)
ཞེ་སའི་ཚིག་མཛོད།(༢)
ཞེ་སའི་ཚིག་མཛོད།(༣)
བོད་ཀྱི་ཞེ་ས། (ཆུང་ཚེ་རིང)