༄༅། །ཤིན་ཏུ་ཕྱུག་པའི་རང་རེའི་བོད་སྐད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ངོ་མཚར་ཅན་གཅིག་ནི། ནམ་རྒྱུན་ང་ཚོས་སྐད་ཆ་ཤོད་པའི་སྐབས་སུ་བེད་སྤྱོད་རྒྱ་ཆེར་བྱེད་པའི་ཞེ་སའི་མིང་ཚིག་རྣམས་ཡིན་པ་དེ་ལྟར་ཡང། ད་ཕན་དེ་དག་གི་སྐོར་ལ་དམིགས་བསལ་བསྡུ་རུབ་ཀྱིས་དེབ་བཀོད་བྱས་པ་ཞིག་ང་ཡི་མིག་ལམ་དུ་མཐོང་སོན་མ་བྱུང་ཞིང། འདི་འདྲ་ཞིག་མེད་པ་ཡིན་ན། དུས་ཡུན་འགའ་ཞིག་གི་རྗེས་སུ་འདི་དག་བརྗེད་ནས་རྩ་བརླག་འགྲོ་ཉེན་ཡོད་པ་དང། ལྷག་པར་དུ་ཡང་དེང་སྐབས་རང་རིགས་ན་གཞོན་རྣམས་ཇི་ལྟར་མི་རིགས་གཞན་གྱི་སྐད་རིགས་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་དང་མཉམ་དུ་གོམས་འདྲིས་ཇེ་ཆེ་ཇེ་ཆེར་གྱུར་བ་དང་ཆབས་ཅིག་ཏུ་རང་རིགས་སོ་སོའི་མ་སྐད་དང་མཉམ་དུ་གོམས་འདྲིས་ཇེ་ཆུང་དུ་འགྲོ་བཞིན་པ་འདི་རིགས་ཀྱིས་རྐྱེན་པས་ཉིན་གཅིག་རང་སྐད་གཏིང་བརྗེད་དུ་འགྲོ་བའི་ཉེན་ཁར་སླེབས་ཡོད་པར་བརྟེན། ད་ཆ་འདི་ལྟ་བུ་དེབ་གཅིག་འབྲི་རྩོམ་བྱེད་དགོས་པ་ནི་དམིགས་བསལ་ཛ་དྲག་གི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་བས་ན། རྒྱུ་མཚན་འདི་དག་སེམས་བཅངས་ཀྱི་སྒོ་ནས་བལྟ་སྐབས། ང་རང་གི་སེམས་ནང་ད་རེས་རང་ཉིད་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་དེབ་ཆུང་འདི་ཡི་ཐོག་ནས་སོ་སོའི་སྐད་ཡིག་གཅེས་འཛིན་གྱི་ཆེད་དུ་དོན་དག་ཆེན་པོ་ཞིག་བསྒྲུབས་ཡོད་བསམ་པའི་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་ཞིག་ཡོད།
འདི་ཡི་ཐོག་མའི་ཟིན་བྲིས་རྣམས་ཕྱི་ལོ་༡༩༨༡ ཕྱི་ཟླ་༧ པའི་ནང་རང་ཉིད་ཀྱིས་འདོན་སྤེལ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པའི་གསར་ཤོག་འབྲས་ལྗོངས་བྱ་མ་རྟ་ཡི་ནང་རིམ་འདོན་བྱས་པས། ཁྱད་མཚར་ལྟ་བུར་སྐབས་དེར་མཁས་མཛངས་ཅན་གྱི་ཀློག་པ་པོ་མང་པོ་ཞིག་གིས་འདི་ཐད་ཐུགས་སྣང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་གནང་སོང་བ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་རང་ཉིད་ལ་སེམས་ཤུགས་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཞིག་སྐྱེས་བྱུང། ཡིན་ན་ཡང། རང་ལ་འགྲོ་གྲོན་ལག་དངུལ་གྱིས་ཕོངས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་དེབ་གཟུགས་སུ་དཔར་སྐྲུན་བྱེད་མ་ཐུབ་པར་དེ་མུར་ལུས་སོང།
འདས་ལོ་གོ་གཅིག་དེ་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་ཀྱི་ལོར་སོང། ངས་སླར་ཡང་དུས་ཚོད་མང་པོ་ཞིག་བཏང་ཞིང་དཀའ་ངལ་གྱི་རྔུལ་ནག་མང་པོ་ཞིག་བཙིར་བའི་རྗེས་སུ་བློ་གསར་རྣམས་ཀྱིས་ཀློག་བདེ་བར་དམིགས་ནས་ཞེ་སའི་མིང་ཚིག་རྣམས་ཀ་ཁའི་གོ་རིམ་ལྟར་བསྒྲིགས་ཏེ་སླར་ཡང་འགྱུར་བཅོས་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཞིག་བཏང་ན་ཡང། དཔར་སྐྲུན་བྱེད་མཁན་མེད་པར་སྔོན་མ་ལྟར་ལུས་སོང།
མཐར་སྐབས་བཅུ་གཅིག་པའི་སྒང་ཏོག་ས་གནས་རང་བདེན་ཚོགས་ཆུང་གི་ཚོགས་མི་རྣམས་ཀྱིས་བཀའ་དྲིན་ཆེན་པོའི་སྒོ་ནས་དཔར་སྐྲུན་གྱི་རོགས་རམ་མ་གནང་བ་ཡིན་ན། འདི་ཉིད་དེབ་གཟུགས་སུ་དུས་ནམ་ཡང་ཐོན་ཡོད་མདོག་ཁ་པོ་མིན་པར་བརྟེན། ངས་སྙིང་ཐག་པ་ནས་ཁོང་ཚོར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་དང། དཔར་སྐྲུན་མཁན་ཁ་ཤས་ཐེ་བའི་མི་སྣ་གཞན་མང་པོ་ཞིག་གིས་ཁོ་བོའི་ལས་སྣེ་འདིར་ཁ་ནས་བསྟོད་བསྔགས་ཀྱི་ཆར་པ་ཕབ་ཁུལ་ཡང། དངོས་ཡོད་དཔར་སྐྲུན་རོགས་རམ་ཐད་འདྲ་ཆགས་མཁས་པོའི་སྒོ་ནས་གཡོལ་ཐབས་བྱེད་བཞིན་པའི་སྐབས་ཤིག་ཏུ། རང་ཉིད་དཔར་སྐྲུན་ཁང་ཞིག་མིན་ན་ཡང། རང་བདེན་ཚོགས་ཆུང་གིས་ལམ་སང་དགའ་པོའི་ཐོག་དཔར་སྐྲུན་གྱི་ཞལ་བཞེས་གནང་བ་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་རྩོམ་པ་པོར་དངོས་གནས་སེམས་འགུལ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཞིག་ཐེབས་བྱུང་ཞིང། ཁོང་ཚོའི་གནང་སྟངས་འདི་ནི་རིག་གཞུང་གཅེས་འཛིན་བྱེད་དགོས་ཞེས་སྐད་ཆ་མང་པོ་ཤོད་མཁན་རྣམས་ཀྱི་ཆེད་དུ་མིག་དཔེ་ངོ་མ་ཞིག་ཆགས་རྒྱུ་ཡིན་པས་ན། ངས་དཔར་སྐྲུན་བྱེད་པོ་རྣམས་བཀའ་དྲིན་དུས་ནམ་ཡང་བརྗེད་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་ཡིན།
ད་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་ལས་དོན་འདི་ཐད་དུས་ཚོད་ཇི་ཙམ་བེད་སྤྱོད་བྱས་པ་དང། དཀའ་ལས་གང་འདྲ་ཞིག་བརྒྱབས་པ་ཚང་མ་ཆུད་ཟོས་སུ་ཕྱིན་མ་སོང་བསམ་པའི་སྤོབས་པ་ཞིག་སྐྱེས་བྱུང་བ་མ་ཟད། ཁོང་ཚོའི་རྒྱབ་སྐྱོར་དང།་རང་ཉིད་ཀྱི་འབད་བརྩོན་གཉིས་ལ་བརྟེན་ནས་འབྲས་བུ་བཟང་པོ་ཞིག་ངེས་པར་སྨིན་པའི་ཡིད་ཆེས་དང་བཅས། འབྲས་ས་སྒང་ཏོག་རྟ་ཐང་ཅན་དགེ་རྒན་གྱི་ལས་ཤག་ནས། གུས་ཚེ་དབང་རྟ་མགྲིན་པས། ཕྱི་ལོ་༡༩༩༣ ལོའི་ཟླ་དང་པོར། །
Preface
Tibetan IS a rich language. One of the unique features of which are the honorific words that are commonly used during conversations. And yet I have never seen any book that was written on this subject in the absence of which there is the danger of forgetting these words in the long run. And today the need for such a record of work is more urgently felt for the very reason that children are getting more and more exposed to other languages while they are becoming less and less familiar with their own mother tongue as a result of which one day they may forget everything. Thinking from this point of view I have the confidence that this small book of mine will serve a big purpose for the preservation of Tibetan language.
The first manuscript was prepared in July 1989 which I serialized in Denjong Jhamata, the paper I edit. To my surprise, it drew a good response from the readers, many among whom were themselves 1earned scholars. This was a big encouragement for me. But without fund the work remained unpublished.
Last year being the International Year of Tibet, I again took out the manuscript and wrote and rewrote the entire work from the very beginning arranging the words in a proper alphabetical order, the process of which had really squeezed a lot of time and sweat out of me. But without a publisher the work again remained unpublished.
Finally, I must express my sincere thanks to all the executive members of the eleventh committee of Tibetan Rangtsen Tshogchung, Gangtok, for their kind favour of publishing this book without whose help it would have never seen the light of publication. It is really a source of great encouragement for the author to think that though they are not a publishing house they at once came forward to publish the work at a time when others, even some institutes which do publishing works, showered my work with praises but politely declined to offer any help in publishing it. I will always remain indebted to my publishers for their valuable cooperation which must remain as a true example for all who talk about the preservation of culture.
Now I have the confidence to feel that whatever time and labour that I had spent on this project have not gone wasted and am sure that their assistance and my efforts will bear fruits.
January 1993. TshewangTamding.
Teacher’s Quarter, Tathangchen School, Gangtok, Sikkim.
ཆེད་བརྗོད།
དཔར་ཐེངས་གཉིས་པའི་གླེང་བརྗོད།
ཞེ་སའི་རྣམ་འབྱེད་བཞུགས་སོ།།(༡)
ཞེ་སའི་རྣམ་འབྱེད་བཞུགས་སོ།།(༢)
ཞེ་སའི་ཚིག་མཛོད།(༡)
ཞེ་སའི་ཚིག་མཛོད།(༢)
ཞེ་སའི་ཚིག་མཛོད།(༣)
བོད་ཀྱི་ཞེ་ས། (ཆུང་ཚེ་རིང)